علامه سید مرتضی عسکری در سال 1293 شمسی در سامراء در خاندان علم و دانش پرور عریقی متولد شد. پدر بزرگوار ایشان، آیت الله سید محمد حسینی معروف به شیخ الاسلام فرزند آیت الله سید اسماعیل شیخ الاسلام و داماد آیت الله میر محمد شریف عسکری تهرانی معروف به خاتمة‌المحدثین بود.

ایشان از ده سالگی به حوزه های علوم دینی پای گذاشت، مقدمات و بخش هایی از سطوح را در همان شهر تحصیل کرد و در سال 1310 شمسی در عصر مرجعیت آیت الله العظمی حائری به حوزه علمیه قم مشرف و ادامه دروس سطوح را در محضر بزرگانی همچون آیت الله شیخ محمدحسین شریعتمدار ساوجی و آیت الله سید شهاب الدین مرعشی در فقه و اصول و لمعه و قوانین و رسایل و مکاسب و بخشی از کفایه را تعلم کرد. وی سپس از آنجا به سامراء بازگشت و ادامه کفایه و فقه اجتهادی و اصول خارج را از اساتید بزرگ آن شهر از جمله آیت‌الله آقا میرزا حبیب الله اشتهاردی و آیت‌الله سید محمدرضا شوشتری تحصیل کرد.

 

ایشان در سن  قریب 20 سالگی اولین حرکت اجتماعی خود را با تأسیس مدرسه‌ای کوچک در سامراء شروع کرد و بعدها این کار را در شهر کاظمین(1363هـ.ق) با تأسیس مدرسه ابتدایی ادامه داد. این مدارس بعدها به شهرهای بصره، دیوانیه، حله، کاظمین و نعمانیه پای نهاده و در مقاطع مختلف مهدکودک، دبستان و دبیرستان ، دخترانه و پسرانه و مراکزی برای تعلیم و تربیت بزرگسالان  گسترش یافت و بعدها در سال 1384هـ.ق. به تأسیس یک دانشگاه با دو دانشکده علوم اسلامی و ادبیات عربی ادامه یافت. این مجموعه بزرگ و بسیار موثر تا زمانی که ایشان از عراق هجرت کرده و به لبنان و بعد به ایران آمد، برپا بود و در سال 1389هـ.ق. به دست دولت بعثی عراق نابود شد.

 

یکی دیگر از حرکات اجتماعی بزرگ ایشان، مبارزات سیاسی گسترده‌ای بود که از عصر دولت پادشاهی عراق تا عصر حزب بعث برای احقاق حقوق شیعیان عراق انجام داد. ایشان در این دوران در راس روحانیان مبارز عراق بود و شهدای بزرگی چون آیت‌الله سید محمدباقر صدر و سید مهدی حکیم و سید محمدباقر حکیم در شمار این گونه از علما قرار داشتند که ایشان سرانجام با روبرو شدن با خطر اعدام از عراق گریخت.

 

یکی دیگر از کارهای اجتماعی ایشان تشکیل و تاسیس صندوق خیریه ای بود که با برپا کردن دو درمانگاه و سپس شروع به ایجاد یک بیمارستان بزرگ ادامه یافت و با بیرون آمدن از عراق به سرنوشت نامعلومی گرفتار شد و این مجموعه کاری شبیه به کمیته امداد امام انجام می‌داد.

 

از بزرگترین کارهای علامه تحقیقات نوینی است که شهرت ایشان بیشتر مرهون آن است. این تحقیقات کارهای نو و روشهای نوینی در تحقیقات اسلامی پدید آورد و در واقع راه نوینی در تبیین اسلام شیعی و دفاع از آن بود. اولین نمونه از این گونه تحقیقات در سال 1375ه.ق به نام "عبدالله بن سبا و اساطیر اخری" نشر یافت که در عالم اسلام شهرت یافت و تاثیرگذار شد و در مجله الازهر، دو مقاله و نقد در مورد آن نوشته شد.این کتاب تا حدود 4 جلد ادامه یافت. بعد از ان "خمسون ومئة صحابی مختلق"(یکصد و پنجاه صحابى ساختگى) در سه جلد  و "معالم المدرستین" در 3 جلد و "االقران الکریم و روایات مدرستین"در  3 جلد  و سر انجام محموعه بزرگی از رساله های کوچک به نام بر گستره کتاب و سنت، بخشی از تالیفات ایشان می‌باشد. این کتابها به زبانهای انگلیسی، فارسی، ترکی و اردو و بخشی از آنها به زبانهای ایتالیائی، روسی و ...  ترجمه و نشر  شده اند.

 

علامه بیش از سی و پنج سال قبل به ایران آمد و ازهمان ابتدا به ادامه راهی که در عراق آغاز کرده بود، پرداخته، تبلیغ و ترویج و تحقیق و خدمت به محرومان و اقامه جماعت و بعدها تاسیس مراکز علمی همچون دانشکده علوم اسلامی را وجهه همت خویش قرار داد. امروز دانشکده اصول الدین که سالها از تاسیس آن می‌گذرد، در شهر های قم، دزفول و تهران در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا مشغول و کار پرورش محقق را بر عهده گرفته است.

بحث‌‌های علمی و مناظرات ایشان با دانشمندان مذاهب و ادیان گوناگون جهان، بسیار روشنگرانه و منحصر به فرد است و بسیاری از این مباحثات به صورت کتاب انتشار یافته‌اند. علامه عسکری، ریاست دانشکده اصول‌الدین را که خود بنیانگذار آن بوده‌اند، بر عهده داشتند.

ایشان در سومین همایش چهره‌‌های ماندگار در مهر ماه سال 82 به عنوان یکی از نخبگان فرهیخته و برجسته علمی ـ فرهنگی معرفی شدند. همچنین بزرگداشت علامه عسکری در سومین اجلاس مجمع جهانی اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ در تابستان سال 1382 در تهران برگزار شد.

 

گزیده فعالیت‌‌ها و آثار علمی علامه عسکری

الف) تألیفات عربى

1ـ مئة و خمسون صحابى مُختلَق (سه جلد)؛ ترجمه فارسی: یکصد و پنجاه صحابى ساختگى.

2 ـ عبدالله ‌بن سبا و أساطیر أخرى (دو جلد)؛ عنوان ترجمه فارسی: عبدالله ‌بن سبا و دیگر افسانه‌‌های تاریخی.

3ـ أحادیث ام‌المومنین‌ عـائشـه؛ ترجمه فارسی: نقش عایشه در تاریخ اسلام.

4ـ معالم المَدرستَین (سه جلد)؛ ترجمه فارسی: ویژگی‌‌ها و نشانه‌‌های دو مکتـب.

 

5ـ القرآن الکریم و روایات المدرستین (سه جلد).

6 ـ عقائد الإسلام من القرآن الکریم (سه جلد)؛ عنوان ترجمه فارسی: عقاید اسلام در قرآن.

7ـ قیام الأئمّة بإحیاء الدین (چهارده جلد).

8ـ دورالأئمّة فى إحیاء السنّة.

9ـ مقدّمة «مرآة العقول فى شرح أخبار آل الرسول» (دو جلد).

10ـ مقدمه برای کتاب سیری در صحیحین محمدصادق نجمی.

 

11ـ مع أبى‌الفتوح التلیدی فى کتابه: «الأنوار الباهرة».

12ـ مع الدکتور الوردى فى کتابه: «وعّاظ السلاطین» (جلد اوّل).

13ـ آراء و أصداء حول‌ عبدالله‌ بن‌ سبـا و روایـات‌ سیف‌ فی‌ الصحف‌ السعودیه.

14ـ طبّ الرضا (ع) و طبّ الصادق (ع).

15ـ مصطلحات إسلامیة.

 

16ـ مصطلحات قرآنیة.

17ـ الإحتفال بذکرى الأنبیاء و عباداللّه الصالحین.

18ـ الصحابی و عدالته.

19ـ خلفاء المدرستین.

20ـ من حدیث النبی (ص): یکون لهذه الأمّة أثنا عشر إماما.

 

21ـ على مائدة الکتاب و السنّة (16 جلد):

السجدة على التربة؛ البکاء على المیت؛ زیارة قبور أنبیاء و أئمّة و الصلحاء؛ التوسّل بالنبى (ص) و التبرّک بآثاره؛ الصلوات على محمد (ص) و آله؛ یکون لهذه الأمّة اثنا عشر قیّما؛ عدالة الصحابة؛ عصمة الأنبیاء؛ البناء على قبور الأنبیاء و الأولیاء؛ الشفاعة؛ البَداء؛ الجبر و التفویض و القضاء و القَدَر؛ صلاة أبى بکر؛ المتعة أو الزواج المؤقّت؛ شیعة اهل البیت (ع) و... .

 

22ـ حدیث الکساء من طُرق الفریقین؛ ترجمه فارسی: حدیث کساء در کتب‌ معتبر مکتب‌ خـلفـا و مکتـب‌ أهل‌ بیت‌ و روایات‌ صلوات‌ بر محمد و آل‌ محمـد (ص‌).

23 ـ تعلیم‌ الصلاة‌ 24ـ المصحف فى روایات الفریقین.

25ـ صفات الله ـ جلّ جلاله ـ فى روایات الفریقین.

 

26ـ آیة التطهیر فى مصادر الفریقین.

27ـ آخرین‌ نماز پیامبر (ترجمه صلاة ابی بکر).

28 ـ در راه‌ وحدت‌، ترجمه‌ و نگارش‌: ع‌. م‌. سردارنیـا، تهـران‌: بـنیـاد بعثـت‌، 1361.

 

ب) تألیفات فارسی

ـ ادیان آسمانى و مسأله تحریف.

ـ نقش ائمّه (ع) دراحیای دین (چهارده جلد).

ـ بر گستره کتاب و سنّت (16 جلد):

تاریخ حدیث پیامبر (ص)، شیعیان اهل بیت (ع)، ازدواج موقّت در اسلام، توسّل به پیامبر خدا، بَداء یا محو و اثبات الهی، صفات خداوند در دو مکتب، شفاعت پیامبر (ص)، آیه تطهیر، عصمت انبیا، ایجاد بنا بر قبور انبیا و اولیا، سنّت پیامبر (ص) در گریه بر میت، سنّت پیامبر (ص) در زیارت قبور، سنّت پیامبر (ص) در سجده بر تُربت، سنّت پیامبر (ص) در صلوات، سنّت پیامبر (ص) در زیارت انبیا و صُلحا، قرآن در دو مکتب.